De blik naar buiten
Als samenleving staan we voor complexe vraagstukken die met de dag urgenter worden.1 Hoe verbeteren we de zorg en houden we deze betaalbaar? Hoe verduurzamen we ons energiesysteem? Welke gevolgen heeft klimaatverandering voor onze samenleving? Hoe veranderen we ons economisch systeem zodat we duurzaam kunnen samenleven? Hoe zetten we technologische vernieuwingen, digitalisering en kunstmatige intelligentie ethisch verantwoord in bij het oplossen van deze vraagstukken? Hoe maken we de samenleving inclusiever? Deze transitievraagstukken zijn soms direct en soms indirect van invloed op de gezondheidszorg.
1) Talent voor Transitie. Strategische agenda Hogeschool Rotterdam (december 2022)
Tekort aan en hoge uitval onder zorgprofessionals
Eén op de zeven werkenden werkt momenteel in de zorg. Om aan de zorgvraag te kunnen voldoen, moet dat in 2040 één op de vier zijn.1 Er zijn nu al niet genoeg hoogopgeleide zorgprofessionals en die tekorten gaan alleen nog maar oplopen.
Als gevolg van personeelstekorten, bezuinigingen en een toenemende administratieve verantwoordingslast ervaren zorgprofessionals een zeer hoge werkdruk. Mede daardoor stijgt het ziekteverzuim al jarenlang. In de zorgsector komt het verzuimpercentage in 2022 uit op 8,36%. Niet eerder was het verzuim zo hoog, nog de stijging zo groot.2
In 2017 verliet 19,3% van de werknemers in de Nederlandse zorg- en welzijnssector de werkgever en 8,1% verliet zelfs de hele sector. Oorzaken van die uitstroom zijn onder andere problemen met het management, de werkdruk, een onprettige werksfeer, weinig professionele trots, niet zelfstandig kunnen werken, onvoldoende flexibiliteit, weinig ontwikkelingsmogelijkheden, gebrekkige begeleiding op het werk en het salaris.3
Dat beeld zien we ook terug bij onze recent afgestudeerden.4 Uit landelijk uitstroomonderzoek van Regioplus (2019) blijkt dat 43% van de nieuwe medewerkers de zorg- en welzijnssector binnen twee jaar weer verlaat.5 Kijken we naar de in Rotterdam opgeleide hbo-verpleegkundigen, dan is uit ons SPRING-onderzoek gebleken dat de uitval uit de sector 12% is binnen anderhalf jaar na diplomering in 2017 of 2018.6
1) Feiten en cijfers over personeel in de zorg' – zorg-gericht.nl
2) https://www.e-act.nl/ah/site?a=1184&p=429556&h=1431923
5) RegioPlus (2019) Factsheet 2019. Eerste resultaten structureel landelijk uitstroomonderzoek. RegioPlus
Preventie
De focus in de gezondheidszorg verschuift steeds meer van ziekte en zorg naar bevorderen van gezondheid en welzijn. Dat vraagt om een betere inbedding van preventie, leefstijl en eigen regie in onze gezondheidszorg.1 Een lang en gezond leven is echter geen vanzelfsprekendheid in Rotterdam. Rotterdammers zijn ongezonder vergeleken met de rest van Nederland en binnen onze stad bestaan daarnaast grote gezondheidsverschillen onderling. Zorgen, geldproblemen, werkloosheid, laaggeletterdheid, woonomgeving en gezondheidsvaardigheden zijn van invloed op hoe gezond je bent, hoe gezond je je voelt én op het (kunnen) maken van gezonde keuzes. Veel Rotterdammers hebben in hun dagelijks leven te maken met deze uitdagingen.2
1) Gezond opleiden. Sectorplan hoger gezondheidszorgonderwijs 2021-2025 (maart 2021)
2) Gezond 010 – het akkoord (december 2019)
Persoonsgerichte zorg
Persoonsgerichte zorg is zorg die de persoon van de patiënt centraal zet, niet zijn medische toestand. Hierin is aandacht voor het dagelijks leven, de sociale omstandigheden en emoties, waarden en behoeftes van de patiënt. Empathische, persoonsgerichte zorg leidt niet alleen tot meer tevredenheid bij de patiënt (en arts), maar heeft een directe gunstige invloed op de gezondheid. Dit geldt zeker bij patiënten in achterstandssituaties met complexe problematiek. Om zorg op maat te kunnen leveren, moet je durven afwijken van richtlijnen en protocollen. Een richtlijn biedt een kader, maar hiervan moet je afwijken als de betrokken patiënt niet binnen dat kader past. Dit kan het geval zijn als kenmerken als leeftijd, sekse, opleidingsniveau of migratieachtergrond een aanpassing noodzakelijk maken. Het komt ook vaak voor dat wat de patiënt belangrijk vindt, botst met een behandeling volgens de richtlijn.1
1) Pharos (februari 2022)
Duurzaamheid
De zorgsector maakt mensen beter, helpt ziekte te voorkomen en biedt mensen een goede kwaliteit van leven. In Nederland is de zorgsector tegelijkertijd verantwoordelijk voor zo’n 7% van de CO2-uitstoot. Ook is 4% van het afval in Nederland en 13% van het grondstoffengebruik afkomstig uit de zorg. De Green Deal staat voor zorg met minimale CO2-uitstoot en impact op de leefomgeving, met oog voor circulariteit van grondstoffen en materialen. Maar het veranderende klimaat heeft ook effect op onze gezondheid. De gemiddelde temperatuur is de afgelopen eeuw gestegen, er is meer neerslag en er komen vaker zeer warme dagen voor. We hebben meer last van UV(ultraviolet)-straling, hittestress, allergieën en luchtvervuiling. Ook heeft klimaatverandering effect op ons drink- en zwemwater, voedsel en infectieziekten.
Zorgtechnologie
De Nederlandse zorg is van topkwaliteit, al zijn er ook zorgen over de houdbaarheid van ons stelsel. Waar afgelopen decennium nadruk lag op de betaalbaarheid als belangrijkste knelpunt, is inmiddels duidelijk dat personeelstekort, als gevolg van onze vergrijzende bevolking, minstens zo’n grote bedreiging vormt. De laatste arbeidsmarktprognoses laten zien dat het tekort oploopt van 48.600 werknemers in 2022 tot 135.000 werknemers in 2031. Uit onderzoek blijkt dat de bestaande medische technologie de potentie heeft om 110.000 zorgmedewerkers vrij te spelen als deze goed wordt ingezet. Zorgtechnologie is van groot belang bij de aanpak van personeelstekort in de zorg. Het is de afgelopen jaren moeilijk gebleken om technologie goed te implementeren in de zorg. Het ontbrak onder andere aan urgentiegevoel, aan kennis en aan schaalgrootte en daarnaast maakten financiële prikkels inzet van technologie niet eenvoudig.1
1) Uitweg uit de schaarste (mei 2022)
Data en Artificial Intelligence
Data zijn overal in de zorg. Er wordt steeds meer gemeten. Op de intensive care worden bijvoorbeeld via de bewakingsapparatuur de vitale functies van patiënten continu gemonitord en geregistreerd. Dat gaat per dag al snel om zo’n 30.000 datapunten. Met deze zorgdata kunnen we Artificial Intelligence (AI) toepassen. Hiermee kunnen we grote hoeveelheden data analyseren. Zo kunnen we bijvoorbeeld sneller tot betere diagnoses komen en gedrag voorspellen, zodat we preventief kunnen ingrijpen. Door meer gebruik te maken van data in de zorg, kunnen we veel meer persoonlijke zorg leveren, toegepast op individuele patiënten en cliënten. Daarmee wordt zorg effectiever, kunnen behandelingen verkort worden, worden deze minder belastend voor de patiënt en daardoor minder duur.1
1) Data in de zorg: kansen zijn groot, maar het verzilveren gaat te langzaam (november 2020)